เป็นอาชีพที่เกิดขึ้นมาตั้งแต่สมัยปู่ย่าตายายทำสืบทอดกันมา เพราะเป็นภูมิปัญญาของชาวบ้าน ถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น ในอดีตจะมีเครื่องจักสานมากมายแบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ ประเภทใช้งานในชีวิตประจำวัน และประเภทตกแต่งเพื่อความสวยงาม
ประเภทใช้ในชีวิตประจำวัน ได้แก่ ค่อง ไซ สุ่ม กระบุง กระจาด กระโล่ ตะกร้า ตะแกรง ฯลฯ เหตุที่มีเครื่องจักสานเยอะ เนื่องจากคนโบราณนิยมปลุกไผ่เป็นรั้วบ้าน
ประเภทตกแต่ง หุ่นจักสานรูปสัตว์ต่าง ๆ แจกันดอกไม้ กรอบรูป ฯลฯ
เครื่องมือสำหรับใช้ในการจักสาน
1. มีดที่ใช้ในการจักสาน ถ้าเป็นมีดที่ใช้ในการตัดไม้จะเป็นมีดขนาดใหญ่มีสันหนา ๑/๒ – ๑ ซม. ยาวประมาณ ๔๐ ซม. หรือกว่านี้ก็ไม่มากนัก เรียกกันโดยทั่วไปว่า มีดโต้
2. มีดจักตอก เป็นมีดที่ใช้สำหรับจักตอก มีรูปทรงเรียวแหลม ขนาดเหมาะมือ คมบาง ชาวบ้านนิยมพกเป็นมีดประจำตัวด้วย
ลวดลายที่ใช้ในเครื่องจักสาน แบ่งเป็น 3 ลาย
1.ลายพื้นฐาน ลายพื้นฐาน หรือที่เรียกว่า ลายแม่บท มีกฎเกณฑ์ตายตัวแน่นอนคือ
1.1.ลายขัด คือลายที่ยก ๑ ตอก ข่ม ๑ ตอกสลับกันเรื่อยไป ใช้สานกระสอบ ตะกร้า กระบุง ไซ ข้อง เป็นต้น
1.2 ลายสองใช้สานกระชอน กระสอบ ฝาบ้านไม้ไผ่ ลายสองเป็นลายที่ประสมกับลายขัด ลายสามประดิษฐ์ แล้วประดิษฐ์เป็นลายที่มีชื่อว่า ลายลูกแก้ว ลายดีคว่ำ ลายดีหงาย ดาวล้อมเดือน ดาวกระจาย เป็นต้น
1.3 ลายสาม เป็นลายที่ดัดแปลงเพิ่มเติมจากลายสอง นิยมสานกระสอบ เสื่อ กระบุง และฝาบ้าน
1.4 ลายตาหลิ่ว อาจจะเรียกต่างกันไปตามพื้นถิ่น เช่นลายตาชะลอม ลายชะหมู ใช้สานกระเป๋า ตะกร้า ลายตาหลิ่ว เป็นลายที่ดัดแปลงมาจากลายพื้นฐาน โดยเพิ่มตอกขัดทแยงเป็นลายดอกขิง ลายดอกจันทร์ ลายพิกุล ลายตาชะลอมฯ ล ฯ
1.5 ลายขอ เป็นลายสำหรับสานกระด้ง โดยใช้ไผ่สีสุกสาน เพราะ เป็นไผ่ที่เหนียว ไม่เปราะ
1.6.ลายบองหยอง เป็นลายกระด้งที่ใช้กันทางภาคใต้ ใช้เก็บพริก กาแฟ ข้าวเปลือก
๒.ลายพัฒนา
ลายบ้า ใช้สานกระเป๋า ตะกร้า แจง กระชอน เป็นต้น
ลายดีด้าน ใช้สานจำพวกตะกร้า ข้อง
ลายเฉลาเกล็ดเต่า ใช้สานฝาชี กระเป๋า ฯลฯ
ลายดอกขิง ใช้สานตะกร้า ข้องใส่ปลา
ลายดีหล่ม นิยมใช้ตอกสีสานสลับลาย ลายดีหล่มนี้ ถ้าสานใช้ตอกคว่ำเข้าหากัน เรียกลายดีหล่มคว่ำ
สานให้ลายหงายออกเรียกลายดีหล่มหงาย
๓.ลายประดิษฐ์ เป็นลายที่สานขึ้นตามความนึกคิดของตัวผู้สานเอง ตัวอย่างเช่น
ลายขัดตาหมากรุก ลายขัดตาแทยง ลายขัดตอกคู่ ลายขัดโครงหวาย ลายสอง ลายสาม
ลายตาหลิ่ว
วัตถุดิบ
ได้แก่ ไม้ไผ่ที่เรียกว่าไผ่นวล มีลักษณะเป็นกระบอกตรงยาว มีข้อหรือตาห่าง นิยมนำมาทำเครื่องจักรสาน
ขั้นตอนการทำ ตระกร้าใส่น้ำพริก
1. การนำไม้ไผ่นวลที่ได้มาทำการขูดผิวออกให้เป็นกระบอกสีขาว
2. เมื่อได้กระบอกสีขาว ๆ ยาว ๆ แล้วนำมาตัดเอาส่วนที่เป็นตาหรือข้อออกให้เป็นลำไม้ไผ่ที่ตรงและเรียบ
3. นำมาผ่าโดยใช้มีด ผ่าตามยาวจะได้ไม้ไผ่เป็นซี่ ๆ มีลักษณะแข็ง ๆ เหมือนไม้เรียว
4. นำซี่ไม้ไผ่ที่ผ่าเสร็จแล้วมาลอก กระบวนการลอกคือ ใช้มีดผ่าตามยาวให้ออกมาเป็นแผ่นบาง ๆ โดยใช้ส่วนที่เป็นเนื้อไม้ ไม่ใช้ส่วนที่เป็นเปลือกไม้
5. เมื่อลอกได้แล้วก็นำมาตัดให้เส้นมีความยาวสั้นลงหรือตามขนาดของเครื่องจักสานที่ต้องการจะทำ
6. นำมาสานโดยขั้นตอนแรกเรียกว่าการก่อ คือการนำไม้จากขั้นตอนที่ห้ามาวางในลักณะเครื่องหมายบวกโดยวางแนวนอนจำนวน ห้าเส้น แนวตั้งจำนวนห้าเส้น วางขัดกันโดยใช้เส้นแนวตั้งขัดกัยแนวนอนสลับกันไป ตามตัวอย่างในวีดิโอ
7. ขั้นตอนการเย็บ โดยใช้เชือกหรือหวายพลาสติกในการเก็บรายละเอียดส่วนขอบ
ขั้นตอนการรักษา
1. ปัดกวาดเช็ดถูทำความสะอาดโดยใช้แอลกอฮอล์เล็กน้อยผสมน้ำจำนวนมากในอัตราส่วน 20/80 เช็ดทำความสะอาดแล้วนำออกไปตากแดดโดยใช้ถุงทำสวมทับก่อน
2. หลีกเลี่ยงการเผชิญกับแดดจัด ควรเก็บไว้ในที่ร่ม แห้ง
3. ทาน้ำมันเพื่อกันแมลงกัดกิน
การจำหน่าย
การจัดจำหน่ายมีหลากหลายราคาตั้งแต่ 1 บาท ถึง หลักพันบาท ส่งไปขายในห้างชั้นนำของประเทศ และส่งไปตลาดต่างประเทศ ทั้งแถบประเทศยุโรป อเมริกา และญี่ปุ่น
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น